کد مطلب:90340 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:124

مرحوم حاج ملاهادی سبزواری، فقیه و حكیم الهی، در منظومه ی فقهی خود به نام «نبراس» در طهارت ده گانه ی اخلاق، مقابل نجاسات ده گانه ی ظاهری، چنین می گوید:

العدل عرشه علی الاركان
اربعه تنجی من النیران

شجاعه و عفه سخاوه
و حكمه وسائط نقاره

اطرافها، افراطها، تفریطها
قذاره فاتق من تخلیطها

تهور، جبن خمود و شره
تقتیر اسراف تجربز بله

فذی مع الجهلین فی النفس قذر
طوبی لمن ظهرا و بطنا قد طهر

تعدیل و میانه روی در صفات، بر چهار ركن كه نجات دهنده از آتش غضب الهی است، استوار گردیده است و آنها عبارتند از: شجاعت، عفت، سخاوت و حكمت كه در وسط قرار دارند و دو طرف آنها مذموم می باشد. آن دو طرف افراط از سویی و تفریط، از سوی دیگر است، این اطراف مذموم با جهل بسیط و جهل مركب، به ترتیب نداند و نداند كه نمی داند، جمعا صفات رذیله و به تعبیر دیگر نجاسات ده گانه ی اخلاقی هستند، تفصیل مطلب به این شرح است:

تهور: بی باكی و گستاخی، زیاده روی (افراط)، جبن، كم دلی، ترس، كوتاه آمدن (تفریط)، شجاعت، پردلی، تعدیل و میانه از دو طرف.

شره: حرص و آز، طمع، میل زیاد، زیاده روی (افراط)، خمود، خاموشی و سكوت، كوتاه آمدن (تفریط)، عفت، پاكدامنی، پارسائی، تعدیل و حد وسط.

اسراف: گزاف كاری، درگذشتن از حد میانه، زیاده روی «افراط» تقتیر سخت گیری در نفقه بر عیال، بخل (تفریط)، سخاوت (بخشش و كرم) و میانه «وسط».

جربزه: تندفهمی، زیركی، (افراط)، بلاهت كم خردی، كودنی، كوتاه آمدن

[صفحه 254]

(تفریط)، حكمت، دانستن، فهمیدن (میانه) وسط این دو.

بنابراین پرواپیشگان كه متصف به اوصاف حمیده ی عفت و سخاوت هستند، همچنین در طراز تفكر نیز، از حكمت به دور نیستند.

صفحه 254.